રૂસવા મઝલૂમી, Rooswa Majhloomi

“ મોહતાજ ના કશાનો  હતો, કોણ માનશે ?” – મદીરા

“મારો ધર્મ એક જ છે. કોઇનું બુરૂં ન કરવાં કરતાં કોઇનું ભલું કરવું તે. આપણી મુશ્કેલી વચ્ચે બીજાને વેંઢારવા તે. આ તો છે, મસ્તાનનો મજહબ. “ –  16  વર્ષની ઉમ્મરે ‘ઘાયલ’ને લખેલા પત્રમાંથી

#  રચનાઓ       – 1 –    :    –  2  –

#    91મા જન્મદિને શુભકામનાઓ …………..       લયસ્તરો       :       કવિલોક

#  વેબ ગુર્જરી પર સરસ લેખ 

__________________________________________________________________

નામ

 ઇમામુદ્દીન મુર્તુઝાખાન બાબી

ઉપનામ

મસ્તાન ( ઉર્દૂ શાયરીમાં ) , રૂસવા, પાજોદ દરબાર

જન્મ

11 ડીસેમ્બર – 1915  : પાજોદ

અવસાન

•  14 – ફેબ્રુઆરી – 2008

અભ્યાસ

 રાજકુમાર કોલેજ, રાજકોટ

કુટુમ્બ

• પિતા – મુર્તુઝાખાન
• પત્ની – બાંટવા દરબાર શેરખાનની પુત્રી સાબિરા બખ્તે જહાં
• પુત્રો – અય્યાઝ, સાહેલ, શકીલ ; પુત્રી – ઇશરત
• બાળપણનો સાથી – મામાનો દિકરો શેખઝાદા નુર અહમદ બાવામિયાં                                                                 

                                                      જીવનઝરમર

• બાળપણમાં જ માબાપ જન્નત નશીન થયા ,  મામા અહમદમિયાંએ ઉછેર્યા
• ઘડતરમાં મામા અને રાજકુમાર કોલેજના મેજર હાર્વે અને તેમનાં પત્નીનો મોટો ફાળો
• યુવાનીમાં ઓરતા – આદર્શ જાગીરદાર થવું, ઉત્તમ શાયર થવું, ધર્મ અને અંધશ્રધ્ધાની દિવાલ તોડવી,
• અભ્યાસકાળમાં રાજકોટમાં ‘પાજોદ પેન્થર્સ’ નામે હોકીની ટીમ બનાવી
• પુખ્ત ઉમ્મરે પહોંચ્યા બાદ પાજોદમાં શાયરી, સંગીત, વોલીબોલ, ઘોડેસ્વારી અને શિકારમાં ચકચૂર
• ભારતને સ્વતંત્રતા મળ્યા બાદ કાઠીયાવાડના નવાબો પાકિસ્તાનમાં જોડાવાના ખ્વાબો સેવતા હતા ત્યારે ભારત સંઘમાં જોડાવા દસ્તખત કરી આપનાર પહેલા નવાબ
• ધર્મ નિરપેક્ષતા નું ઉદાહરણ – મુસલમાનને ઘેર ન ખાનાર હિન્દુને ઘેર જમવા ગયા ત્યારે તેમના એક મંત્રી ન જમ્યા તે માટે તેમને નોકરીમાંથી રૂખસદ આપી.
• નવાબી  કાળમાં પાજોદમાં વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના ઉત્સવોમાં કોઇ છોછ વગર ભાગ લેતા અને યથાશક્તિ મદદ પણ કરતા.
• પાજોદ ગામમાં કોઇને પણ ઘેર સારો કે  માઠો પ્રસંગ હોય ત્યારે અચૂક તેમને ઘેર જતા અને સારી બક્ષીસ આપતા.
• જ્યારે દૂર બહારગામ જવાનું થાય ત્યારે કોઇને કોઇ  ઘેર જમવા જતા અને તેને બક્ષીસ આપી પાઘડી પહેરાવતા
• દરબારપણું ગયા બાદ માંગરોળ, સુરત, મુંબાઇ વિ. ઘણી જગ્યાઓએ રહ્યા અને ઘણા સંઘર્ષો વેઠ્યા, ઘ્ણી નોકરીઓ પણ કરી. પણ શાયરી  સાથે મુહબ્બત ટકાવી રાખી
• હાલમાં તેમના પુત્ર અય્યાઝ –  જે રાજકોટની રાજકુમાર કોલેજમાં ગૃહપતિ તરીકે કામ કરે છે –  તેમની સાથે રહે છે.
• પાજોદમાં ગુર્જરી ગઝલશાળાની આધારશિલા સ્થાપી – એમાંથી પ્રગટેલા બે રત્નો – ‘શૂન્ય’ પાલનપુરી અને અમૃત ‘ઘાયલ’
• જુનાગઢમાં ‘મિલન’ સાહિત્યની સંસ્થા સ્થાપી.
• તેમના પૂજ્ય ધાર્મિક સંત મઝલૂમ શાહની યાદમાં ઉપનામમાં ‘મઝલૂમી’ ઉમેરે છે.

રચનાઓ

• ઉર્દૂ ગઝલો – મીના, તિરનગી
• ગુજરાતી ગઝલો – મદિરા
• ગદ્ય કાવ્ય – ઢળતા મિનારા
• અનુભૂતિ આધારિત નવલિકા – સ્મ્રુતિ બિંબ, સ્મૃતિબિંબ, તિકડમ, સૂકાં ફૂલ બોરસલ્લીનાં, કૌતુક, આંખોની પાંખે, હૃદયના રંગની વાતો
• ચરિત્ર – આવી પહોંચી ઘાયલની સવારી, સાથે રહ્યાનું સુખ ( ઘાયલ વિશે) તમારા પ્રતાપે બધા ઓળખે છે (શૂન્ય વિશે )

સાભાર

રીઝવાન શેખ – રૂસ્વાના મામાના દીકરા ( ડલાસ, ટેક્સાસ, અમેરીકા )