નર્મદ, Narmad

“યાહોમ કરીને પડો, ફત્તેહ છે આગે.”

“વીર સત્ય ને રસિક ટેકીપણું,  અરિ પણ ગાશે દિલથી.”

” આ હકીકતમાં જે જે હું લખીશ તે મારી જાણ પરમાણે સાચું જ લખીશ.
પછી તે મારું સારું હો કે નરસું હો. લોકોને પસંદ પડો કે ન પડો. ” – મારી હકીકત

” સચ્ચાઇ તો એના રોમરોમમાં. નર્મદ સાહસિક પણ પછી.નર્મદ અવ્વલ દરજ્જે સત્યવક્તા.”  – બ.ક. ઠાકોર

ગુજરાત સમાચારમાં પ્રગટ થયેલાં લેખોની લિંક્સ…

#  ઑગષ્ટ –  20 ,  2006    :    #  ઑગષ્ટ  – 27,   2006    :    #  સપ્ટેમ્બર- 3 ,   2006

#  વેબ ગુર્જરી પર એક સરસ લેખ

# રચનાઓ  ઃ  ૧  ઃ  ૨  ઃ
_______________________________________________________________

નામ

• નર્મદાશંકર દવે

જન્મ

• 24 ઓગષ્ટ – 1833 , સુરત

અવસાન

• 25 ફેબ્રુઆરી – 1886, સુરત

કુટુમ્બ

• માતા –  નવદુર્ગા ;   પિતા – લાલશંકર (મુંબાઇમાં લહિયાનો વ્યવસાય )
• પત્ની – પ્રથમ –  ગૌરી ( 1844, 11 વર્ષની વયે !, 1853 માં અવસાન પામ્યા ) ; બીજું લગ્ન ડાહીગૌરી સાથે (1856) ; ત્રીજું લગ્ન – વિધવા સ્ત્રી નર્મદાગૌરી સાથે (1869)

અભ્યાસ

• સુરત અને મુંબાઇ
• 1850 એલ્ફિંસ્ટન ઇન્સ્ટિટ્યુટ, મુંબાઇમાંથી અભ્યાસ અધૂરો મૂક્યો.

વ્યવસાય

• 1858 સુધી શિક્ષણ
• 1864- ‘ડાંડિયો’ પાક્ષિક શરુ કર્યું.

નર્મદ ભવન , સુરત

જીવનઝરમર

• 1838 –  પાંચ વર્ષની વયે ભુલેશ્વરની ગામઠી શાળામાં શિક્ષણની શરુઆત
• 1843-44– સુરતમાં દુર્ગારામ મહેતાજી ની શાળામાં અભ્યાસ
• 1845 – મુંબાઇમાં અભ્યાસ
• 1850– કોલેજમાં ‘બુધ્ધિવર્ધક સભા’ ની સ્થાપના, તેમાં આપેલા વ્યાખ્યાન ‘ મંડળીઓમાં જવાથી થતા લાભ ‘  ઉપરથી પહેલો લેખ લખવા પ્રેરણા મળી. કદાચ આ ગુજરાતી સાહિત્યનો પ્રથમ લેખ હતો !
• 1856 –  અભ્યાસ અધૂરો મૂકીને  શિક્ષણ વ્યવસાય
• પ્રથમ કાવ્ય -આત્મબોધ
• તે વખતના બહુ ખ્યાતનામ કવિ દલપતરામ સાથેની સ્પર્ધામાં જૂદો ચાલ પાડવા નવા ઢબની કવિતાઓ લખવી શરુ કરી.
• 1858 – 23મી નવેમ્બરે પચીસ વર્ષની ઉમ્મરે નોકરીમાંથી રાજીનામું અને પૂર્ણ રીતે સરસ્વતીની સેવામાં આત્મસમર્પણ” મેં ઘેર આવી આંખમાં ઝળઝળીયા સાથે તેને અરજ કરી કે હવે હું તારે ખોળે છું.” – ગુજરાતી સાહિત્યને એક મહાન ઘટના
• 1860 – વૈષ્ણવ મહારાજ જદુનાથ સાથે વાદ વિવાદ , જ્ઞાતિ તરફથી બહિષ્કાર
• 1865 – આર્થિક કટોકટી , મુંબાઇ છોડી સુરતમાં નિવાસ
• 1860 -66 ઉચ્છેદક  સુધારાનો નાયક , યુગપુરુષ તરીકેના નર્મદના જીવનનો સુવર્ણ કાળ, ઘણી પશ્ચિમી રીતરસમ અપનાવી
• 1864– ‘ડાંડિયો’ પાક્ષિક શરુ કર્યું
• 1865- 75  માનસ પરિવર્તન અને સુધારાવાદી વલણ ત્યજી સંરક્ષક સુધારાનો પ્રણેતા
• 1875- 85 આર્યત્વનો ઉપાસક અને ઉપદેશક
• 1876– મુંબાઇમાં આર્થિક સંકટ નીવારવા નાટકો લખવાનો  નિષ્ફળ પ્રયાસ
• 1886 – તીવ્ર આર્થિક સંકટના કારણે નોકરી ન કરવાની પ્રતિજ્ઞા તોડવી પડી અને મુંબાઇમાં ધર્માદા ખાતામાં નોકરીમાં જોડાયા , પણ આઘાત ન જીરવાતાં તરત  સંધિવા થી મૃત્યુ
• સંસ્કૃત સાહિત્ય અને નરસિંહ મહેતા થી  લ ઇ દયારામ સુધીના ગુજરાતી સાહિત્યનો ઊંડો અભ્યાસ, તેના આધારે ગુજરાતીના પ્રથમ વ્યાકરણ અંગેના ગ્રંથો લખ્યા.
• ગુજરાતીના પહેલા – ગદ્યકાર, શબ્દકોશકાર, ચરિત્રકાર
• નવી શૈલીના કવિ
• સમાજ સુધારક
• ‘ જય જય ગરવી ગુજરાત’ ના  સર્જક કવિ

કૃતિઓ

• નિબંધ – નર્મગદ્ય
• કવિતા – નર્મકવિતા- આઠ ભાગ
• કોશ –  નર્મકથાકોશ
• વ્યાકરણ – અલંકાર પ્રવેશ , રસ પ્રવેશ, પિંગળ પ્રવેશ
• આત્મકથા –  મારી હકીકત

સાભાર    

• ગુર્જર સાહિત્ય ભવન – અમૃતપર્વ યોજના; ‘નર્મદ’ – વેબસાઇટ; ગુજરાત સમાચાર

વધુ વાંચો

• નર્મદ વિશે વેબસાઇટ
• સંગીત ભવન ટ્રસ્ટ દ્વારા બનાવેલ નર્મદ વિશે શ્રાવ્ય કાર્યક્રમ