જામન, Jaaman

” કવિ જામન ગુજરાતી રંગભૂમિ ના કાંતદર્શી કલાકાર હતા“ 

” જે વસ્તુ તમે જોઈ નથી, તમે અનુભવી નથી, એ માં કલ્પનાનો આશરો લઈ, પ્રસંગો ગૂંથી તમે નાટકમાં લાવો છો   એ માટે તમને ધન્યવાદ ઘટે છે કારણકે કલ્પનાને જિંદગીમાં બનતી સત્યઘટનાઓની હકીકતમાં તમે સિદ્ધ કરી દેખાડી છે “
 – આનંદશંકર ધ્રુવ

” બદલાતી અભિરૂચિનો અણસાર એમનાં નાટકોમાં છે “

_______________________________________________________
 

નામ

• જમનાદાસ મોરારજી સંપત

ઉપનામ  

• જામન

જન્મ

• ૧૮૮૮ –  દ્વારકા નજીક ના એક ગામમાં

કુટુમ્બ

• માતા –  જેવાબાઈ
• પત્ની –  કબૂબાઈ ;  પુત્ર –  નગીનભાઈ

વ્યવસાય

• રંગભૂમિ, નાટ્યકાર, કવિ

અવસાન

• ૧૯૫૫ 

જીવનઝરમર

• વિશિષ્ટ કથાનકવાળાં અને ટૂંકા સંવાદોવાળાં નાટકો આપ્યાં
• ૧૯૨૩  – એમની દ્વિઅંકી નાટિકા ‘એમાં શું?’  ના ટિકિટનાં ભાવ રૂ. ૧૦૦ !! ‘ જેમાં  એમની હળવી રીતે જીવનના ગંભીર પ્રશ્નોની રજુઆત
• ૧૯૩૨ –  ‘કોલેજિયન’ અને ‘વાસનાનાં વહેણ’ રજૂ કર્યાં હતાં
• ૧૯૩૨ –  ‘ગુજરાત કલામંદિર’ નામની પોતાની નાટક મંડળી શરૂ કરેલી
• ‘રસ ના રાસ’ એમની રસભરી અપ્રકટ મૌલિક કૃતિ

 મુખ્ય રચનાઓ

• દ્વિઅંકી નાટિકાઓ – રસ ના રાસ, એમાં શું?
• નાટકો –  સોનેરી જાળ, ભિક્ષુકબાબા, ભૂલનો ભોગ, લગ્નબંધન, એ કોનો વાંક, અંધારી ગલી

લાક્ષણિકતાઓ  

• બંડખોર અને સુધારાવાદી તરીકે એમની કલમ ઓળખાઈ
• જામન વિષયવસ્તુની દ્રષ્ટિ કશુંક નવું લઈ આવ્યાં એટલું જ નહીં, પરંતુ વ્યવસાયી રંગભૂમિ પર સૌ પ્રથમ વાર દ્વિઅંકી નાટકો લખ્યાં
• એમના નાટકો લોકો સુધી પંહોચ્યાં. એમને કેવળ શબ્દોનું, ભાષાનું વળગણ નથી, એમને ભાષા માટે આદર છે.
• ગુજરાતી પ્રેક્ષક નાટકની ભૂખ એમનાં નાટકોથી યોગ્ય રીતે સંતોષી શકે છે
• એમના દિલમાંથી પીડિત સમાજના ઉદ્ધારની મંગળ કામના ગુજરાતી સાહિત્યમાં ગાંધીયુગ શરૂ થાય એ પહેલાં અવતરી છે.

સન્માન

• કરાંચીમાં જસ્ટીસ ચાગલાના વરદ હસ્તે ત્યાનાં નાગરિકોએ એમની નાટ્યપ્રતિભાને બિરદાવવા માનપત્ર આપ્યું

સાભાર

• ‘કુમાર’, જુલાઈ 2001
• ‘હિસ્ટરી ઓફ ગુજરાતી થીએટર’, હસમુખ બરાડી, ભાષાંતરકર્તા-વિનોદ મેઘાણી, ૨૦૦૩