કૌમુદી મુનશી, Kaumudi Munshi

વાંકાબોલી આ તારી વરણાગી વાંસળી
લાગે છે એવી અળખામણી !
–

ઝાંઝર અલકમલકથી આવ્યું રે,
મને વ્હાલાએ પગમાં પહેરાવ્યું રે,
–

ચોર્યાંસી ભાતનો સાથિયો રે માંડ્યો
કે લાલ રંગ ખૂટ્યો સાહેલડી જી રે

–

# તેમના વિશે વેબ સાઇટ

રચનાઓ સાંભળો ઃ ૧ ઃ ૨ ઃ

_____________________________________________________________________________________________

નામ

કૌમુદી મુનશી

ઉપનામ

ગુજરાતની કોકિલા

જન્મ

ઇ.સ. ૧૯૨૯માં વારાણસી (કાશી) ખાતે

અવસાન

• ૧૩, ઓક્ટોબર – ૨૦૨૦,મુંબઈ

કુટુમ્બ

• પિતા – કુંવર નંદલાલ મુન્શી
•  માતા – અનુબહેન મુન્શી
• પતિ – નીનુ મજુમદાર (પ્રખ્યાત સંગીતકાર અને ગીતકાર)
• પુત્ર – ઉદય મજુમદાર (પ્રખ્યાત ગાયક)

અભ્યાસ

• 1950 – બનારસ હિંદુ વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી હિન્દી સાહિત્ય અને સંગીત સાથે B.A.ની પદવી મેળવી
• ‘ઠુમરીના રાણી’ કહેવાતા સિદ્ધેશ્વરી દેવી પાસે ઠુમરીની તાલીમ લીધી.
• ઉસ્તાદ તાજ અહમદ ખાં પાસે ગઝલ ગાયકીની તાલીમ
• પંડિત મનોહર બર્વે પાસે પણ તાલીમ લીધી.

જીવન ઝરમર

• તેમનું મૂળ વતન વડનગર, પણ પેઢી તેમનો પરિવાર કાશીમાં સ્થાયી છે.
• તેમનો પરિવાર કાશીમાં મોટા જમીનદાર. નાનપણથી જ ઘરમાં કલા અને સાહિત્યપ્રેરક વાતાવરણ.
• હિન્દી, ઉર્દુ, વ્રજ ભાષા પર ઘણો સારો કાબુ.
• સાક્ષરવર્ય શ્રી રમણલાલ દેસાઇ તેમના મામા થાય.
• વારાણસીમાં સ્ત્રીઓના જાહેર કાર્યક્રમ પર સામાજીક પ્રતિબંધ હોવાને કારણે તેઓ ૧૯૫૧માં મુંબઇ આવ્યાં.
• અવિનાશ વ્યાસે તેમને પ્રથમ તક આપી અને ‘અલી ઓ બજાર વચ્ચે બજાણિયો’ તથા ‘નવી તે વહુના હાથમાં રૂમાલ’ ગીતો દ્વારા તેમનું સુગમ સંગીત ક્ષેત્રે પદાર્પણ થયું.
• સંગીતકાર નીનુ મજુમદાર સાથે ઇ.સ. ૧૯૫૪માં પ્રણય લગ્ન.
• શુદ્ધ શાસ્ત્રીય સંગીત, ઉપ શાસ્ત્રીય સંગીત, સુગમ સંગીત, ભોજપુરી લોકગીતો, ઠુમરી, ગઝલ, દાદ્ર, કજરી વગેરે સંગીતના વિવિધ પ્રકારોમાં તેમણે નીપુણ્તા મેળવી છે.
• સેંકડો પ્રાચીન બંદિશો તેમને કંઠસ્થ છે.
• ઇ.સ. ૨૦૧૧ તેમની કલાનું ‘હ્રદયસ્થ અવિનાશ વ્યાસ પારિતોષિક’ દ્વારા સંન્માન કરવામાં આવ્યું.
• તેઓ સંગીતને પવિત્ર માને છે. આથી જ પૈસા માટે ક્યારે પણ ગાયું નથી.
• જ્હાનવી શ્રીંમાનકર અને ઉપજ્ઞા પંડ્યા તેમની શિષ્યાઓ છે.

સંદર્ભ

• તેમના વિશે વેબસાઇટ
• ચિત્રલેખા ઃ અંક ૩૧૭૬, ૭ માર્ચ ૨૦૧૧