દેવશંકર મહેતા, Devshankar Mehta

નામ

દેવશંકર કા. મહેતા

જન્મ

૧૬ જાન્યુઆરી ૧૯૧૬ ; ગુજરવદી – જિ. સુરેન્દ્રનગર

અવસાન

૩૦ ઓક્ટોબર ૧૯૮૪

વ્યવસાય

• ખેતીવાડી, સાહિત્યસર્જન

પ્રદાન

• કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રના ગ્રામીણ પ્રદેશ અને પ્રજાને કેન્દ્રવર્તી રાખીને અનેક નવલકથાનું સર્જન
• સામાન્ય મનુષ્યના ગુણાવગુણનું આલેખન

રચનાઓ

• નવલકથાઓ – ધરતીનું હીર, ધરતીની આરતી, જતિ અને સતી, મીઠી વીરડી ( ૧ અને ૨), અમરત વેલ, માડીનું દૂધ, અજર અમર, આકાશનાં છોરું, જોગમાયાનો અવતાર, દરિયાને ખોળે (ભાગ ૧ અને ૨), એળે ગયો અવતાર, જળ અને મીન, ધરતીનું હાટ
• નવલિકાસંગ્રહ – ગામને ઝાંપે, પેપા અને લીંબોળી

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ખંડ ૬

હરિલાલ ઉપાધ્યાય, Harilal Upadyay

નામ

હરિલાલ જાદવજી ઉપાધ્યાય

જન્મ

૨૨ જાન્યુઆરી ૧૯૧૬

અવસાન

૧૫ જાન્યુઆરી ૧૯૯૪

પ્રદાન

• નવલકથા – પ્રીતે પરોવાયાં,  ધરતી લાલ ગુલાલ, નથી સુકાયા નીર, કુંદન ચડ્યું કાંટે, ગૌરી તો ગુણીયલ ભલી, પડતા ગઢના પડછાયા ભાગ ૧ અને ૨, રુધિરનું રાજતિલક, શૌર્યપ્રતાપી ચંદ્રવંશ, જય ચિત્તોડ, ચિત્તોડની રણગર્જના.

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ખંડ ૬

રતિલાલ શાહ, Ratilal Shah

નામ

રતિલાલ ગિરિધરલાલ શાહ

જન્મ

૩૧ જુલાઇ ૧૯૧૩

મૃત્યુ

ઇ.સ. ૧૯૯૭

પ્રદાન

• નવલકથા – અપૂર્વ મિલન, મેઘનાદ ભાગ ૧ અને ૨, હું અને દિવ્યબાળા, વિમલમૂર્તિ, સ્વતંત્રતાનો શહીદ, આશા અને રેણુકા, હ્રદયામૃત.
• નિબંધસંગ્રહ – મધુપરાગ

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ખંડ ૬

 

વજુ કોટક, Vaju Kotak

અમે માટીમાંથી આવ્યા હતા અને માટીમાં મળી ગયા છીએ. એ તમે જાણો છો તો પછી શા માટે તમારી સમક્ષ જે માટી પડી છે એમાં તમે અમારું દર્શન નથી કરતાં?

____

   તમે ફરિયાદ કરો છો કે તમારી અને મારી મુલાકાત થતી નથી. પણ હું તમને કેવી રીતે સમજાવું કે અનેક રીતે હું તમારી મુલાકાત લઉં છું. 

રચનાઓ  ઃ  ૧  ઃ

[ તેમના વિશે અઢળક માહિતી – ઉપરના ચિત્ર પર ક્લિક કરો ]

નામ

વજુ લખમશી કોટક

જન્મ

૩૦ જાન્યુઆરી ૧૯૧૫; રાજકોટ

અવસાન

૨૯ નવેમ્બર ૧૯૫૯ ; મુંબઇ

કુટુંબ

• પિતા – લખમશીભાઇ કોટક
• પત્ની – માધવી રૂપારેલ (કોટક) (તા. ૧૯ મે ૧૯૪૯;ભાવનગર)
• પુત્ર – મૌલિક, બિપીન
• પુત્રી –  રોનક

જીવનઝરમર

• રાજકોટથી પત્રકારત્વનો પ્રારંભ
• ઇ.સ. ૧૯૫૦માં ‘ચિત્રલેખા’ સામાયિકનો પ્રારંભ. કાળક્રમે ગુજરાતનું અગ્રેસર સામાયિક બન્યું
• ચલચિત્રોમાં સંવાદ, દિગ્દર્શન અને પટકથાલેખન
• હ્રદયરોગના હુમલાથી તેમની પ્રિય ચિત્રલેખાની ઓફિસમાં જ અવસાન

પ્રદાન

• સામાયિકોની સ્થાપના – ચિત્રલેખા, બીજ, લાઇટ (અંગેજી)
• સામાયિકોનું સંચાલન – જી, ચિત્રપટ, છાયા
• નવલકથા – જુવાનહૈયાં, રમકડાં વહુ, ઘરની શોભા, ચૂંદડીને ચોખા, આંસુની આતશબાજી
• વાર્તાસંગ્રહ – ગલગોટા, કાદવના થાપા
• હાસ્યકટારસંગ્રહ – બુદ્ધિના બ્રહ્મચારી, ધોંડુ અને પાંડુ
• સ્મરણલેખ – બાળપણનાં વાનરવેડાં
• અનુવાદ – રૂપરાણી (ઇસા ડોરા ડંકનનું જીવનચરિત્ર)
• ચિંતન – પ્રભાતનાં પુષ્પો, ચંદરવો, પુરાણ અને વિજ્ઞાન

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૪

વધુ વાંચો

• ચિત્રલેખાની વેબસાઇટ
• ‘જ્ઞાનનું ઝરણું’ પર લેખ

સરલા શેઠ, Sarla Sheth

નામ

સરલા જયચંદ શેઠ

જન્મ

૨૦ જુલાઇ ૧૯૧૩

પ્રદાન

• જાણીતાં સામાજિક કાર્યકર
• મહિલાગૃહ, રિમાન્ડહોમ, શિશુગૃહ, બાળઅદાલતો, સુધારગૃહોના અનુભવોનું આલેખન

રચનાઓ

• નવલકથાઓ – મંથન, શાલિની, વિકૃત મન માનવીનાં
• વાર્તાસંગ્રહ – હું અને એ, ઊગતાં ફૂલ

સંદર્ભ 

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૬

રામચંદ્ર ઠાકુર, Ramchandra Thakur

નામ

રામચંદ્ર નારાયણ ઠાકુર

જન્મ

૧૭ ડિસેમ્બર ૧૯૦૮ ; ચિત્રોડા જિ. સાબરકાંઠા

અભ્યાસ

• એમ.એ. (પાલી વિષય) ; મુંબઇ

પ્રદાન

• પ્રારંભમાં વ્યાયામ શિક્ષક
• પત્રકાર અને ફિલ્મોમાં લેખક, નિર્માતા અને દિગ્દર્શક
• નવલકથા, ચરિત્ર અને ટૂંકી વાર્તા ક્ષેત્રે લેખન

રચનાઓ

• નવલકથા – આમ્રપાલી, ધન જોબન અને ધૂન, મીંરા પ્રેમદીવાની
• હાસ્યલેખસંગ્રહ – ગિરજો ગોર, ગિરજા ગોરનો સોટો
• ચરિત્રલેખન – મા આનંદમયી, શ્રી સહજાનંદ સ્વામી
• નાટક – સ્ત્રી ગીતા અથવા વીજળી ગામડીયણ
• વાર્તાસંગ્રહ – શેફાલી, હોઠ અને હૈયાં

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ખંડ ૬

જિતુભાઇ મહેતા ‘ચંડુલ’, Jitubhai Maheta ‘Chandul’

નામ

જિતુભાઇ પ્રભાશંકર મહેતા

ઉપનામ

ચંડુલ

જન્મ

૧૯ સપ્ટેમ્બર ૧૯૦૪ ; ભાવનગર

પ્રદાન

• પત્રકાર અને ચલચિત્રોના લેખક તરીકે જાણીતા
• નવલકથા, ટૂંકીવાર્તા અને નિબંધલેખન ક્ષેત્રે પ્રદાન

રચનાઓ

• નવલકથાઓ – અજવાળી કેડી, જોયું તખ્ત પર જાગી, પ્રીત કરી તેં કેવી?, જીવનની સરગમ ભાગ ૧ અને ૨
• રહસ્યકથા – સાપના લિસોટા, ગુલાબી ડંખ
• હાસ્યનિબંધસંગ્રહ – આપની સેવામાં

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૬

અમૃતલાલ પઢિયાર, Amrutlal Padhiyar

‘સૌરાષ્ટ્રનો સાધુ’ –  નાનાલાલ કવિ

–

–

–

–

–

–

—————————————————

જન્મ

• ૩,એપ્રિલ- ૧૮૭૦; ચોરવાડ ( જિ. જૂનાગઢ)

અવસાન

• ૨,જુલાઈ- ૧૯૧૯; મુંબાઈ

કુટુમ્બ

• પિતા– સુંદરજી

શિક્ષણ

• ગુજરાતી પાંચ ધોરણ સુધી

વ્યવસાય

• મુંબાઈમાં લક્ષ્મીદાસ ખીમજીને ત્યાં

એમના વિશે વિશેષ

• વિધવાઓની કરૂણ સ્થિતિ વર્ણવતું પુસ્તક ‘ આર્યવિધવા’ પ્રકાશિત કરવા જૂના સનાતનીઓનો વિરોધ થવાના ભયે મુંબાઈ ગયા અને ત્યાં જ સ્થાયી થયા.
• નોકરી સાથે ફુરસદના સમયે લેખનકાર્ય
• સ્વ. જાદવજી મહારાજે શરૂ કરેલ સત્સંગ મંડળીમાં જતા અને તેમની પ્રેરણાથી નોકરી છોડી અને છાપાં અને સામાયિકોમાં  જીવન શુદ્ધિ અંગેના લેખનકાર્ય માટે જીવન સમર્પિત
• કોલેરાથી અવસાન

પ્રદાન

• સાદા સાત્વિક ધર્માચરણયુક્ત લેખન અને જીવન
• તત્વજ્ઞાન અને આધ્યાત્મિકતાને બદલે પરિચિત ધર્મની ભૂમિકા લઇ જીવનશુદ્ધિ તરફ જનસમાજને લઇજવાનો આગ્રહ
• અલ્પશિક્ષિતોને ધર્મવિષયક માહિતી પૂરી પાડવામાં નોંધપાત્ર પ્રદાન

રચનાઓ

• અધ્યાત્મ – સ્વર્ગનું વિમાન, સ્વર્ગની કૂંચી, સ્વર્ગનો ખજાનો, સ્વર્ગની સીડી, સ્વર્ગની સુંદરીઓ, સ્વર્ગનાં રત્નો, સ્વર્ગની સડક, શ્રીમદ્‍ ભાગવતનો સંક્ષિપ્ત સાર
• પ્રેરણાત્મક – મહાપુરૂષોનાં વચનો, પ્રેમ,  પ્રેમ અને પ્રેમ, દુઃખમાં દિલાસો
• સમાજ સુધારણા – આર્ય વિધવા, અંત્યજ સ્તોત્ર
• વાર્તા – નવ યુગની વાતો ભાગ -૧,૨

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૪
• ગુજરાતી સાહિત્યકોશ
• કુમાર – સપ્ટેમ્બર, ૧૯૬૯ ( સાભાર – ડો. કનક રાવળ, શ્રી. રમેશ બાપાલાલ શાહ )

શારદાબહેન મહેતા, Shardabahen Mehta

નામ

શારદાબહેન સુમન્ત મહેતા

જન્મ

ઇ.સ. ૧૮૮૨

અવસાન

ઇ.સ. ૧૯૭૦

અભ્યાસ

• બી.એ.

પ્રદાન

• ગુજરાતના પ્રથમ સ્ત્રી સ્નાતકમાંના એક
• આત્મકથા ક્ષેત્રે મહત્વનું પ્રદાન, તેમની આત્મકથા  ગુજરાતના લગભગ સાડાપાંચ દાયકાનાં સમાજ, રાજ્ય અને સ્ત્રીજાગૃતિ વિશેનાં વિગતપુર્ણ ચિત્રો આલેખાયા છે.

રચના

• અનુવાદ – વિદ્યાગૌરી નીલકંઠ સાથે ‘સુધાહાસિની’ (ધ લેઇક ઑફ પામ્સનો અનુવાદ), દિન્દુસ્તાનમાં સ્ત્રીઓનું સામાજિક સ્થાન
• આત્મકથા – જીવનસંભાણા
• જીવનચરિત્ર – ફ્લોરેન્સ નાઇટિંગલનું જીવનચરિત્ર

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૪

કાન્તિલાલ પંડ્યા,Kantilal Pandya

નામ

કાન્તિલાલ છગનલાલ પંડ્યા

 

જન્મ

૨૪ ઑગસ્ટ ૧૮૮૬ ; નડિયાદ

અવસાન

૧૪ ઓક્ટોબર ૧૯૫૮

અભ્યાસ

• બી.એ., એમ.એ., પીએચ.ડી.

વ્યવસાય

• સૅન્ટ જોન્સ કૉલેજ આગ્રામાં રસાયણશાસ્ત્રના પ્રાધ્યાપક

પ્રદાન

• ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠીના ભાણેજ
• ગુજરાતીમાં વિજ્ઞાનવિષયક માહિતી પૂરી પાડનાર

રચના

• જીવનચરિત્ર – ગોવર્ધનરામનું જીવનચરિત્ર

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૪