વિનાયક મહેતા, Vinayak Maheta

નામ

વિનાયક નંદશંકર મહેતા

જન્મ

ઇ.સ ૧૮૮૩

અવસાન

ઇ.સ. ૧૯૪૦

વ્યવસાય

• ઉચ્ચ સરકારી અધિકારી

પ્રદાન

• પિતા નંદશંકર મહેતા ગુજરાતી ભાષાનાં સર્વપ્રથમ નવલકથા લેખક
• સાહિત્ય, પુરાતત્વ, રાજ્યકારણ, સહકાર, અર્થશાસ્ત્ર આદિ વિષયો પર લેખન

રચના

• જીવનચરિત્ર – ‘નંદશંકરનું જીવનચરિત્ર’ (પિતાનું વ્યક્તિચિત્ર)

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૪

ભોગીન્દ્ર દિવેટીયા, Bhogindra Divetia

નામ

ભોગીન્દ્ર ર. દીવેટીયા

જન્મ

ઇ.સ. ૧૮૭૫

અવસાન

ઇ.સ. ૧૯૧૭

પ્રદાન

• સુધારક યુગ અને પંડિત યુગ દરમિયાન નવલકથાના લલિત સાહિત્યક્ષેત્રે અનેક મૌલીક અને અનુવાદિત રચનાઓ આપી.
• બન્ધુસમાજના આશ્રયે સાહિત્ય પ્રવૃત્તિનો પ્રારંભ
• સાહિત્ય દ્વારા સુધારાને મહત્ત્વ
• વિક્ટર હ્યુગો, ટોલ્સટૉય અને ગોવર્ધનરામ જેવા સર્જકોમાંથી પ્રેરણા
• એકી સાથે પાંચ પત્રોમાં સાહિત્યલેખન
• સામાજિક નવલકથાના ક્ષેત્રે ઇશ્વર પેટલીકર અને રમણલાલ દેસાઇના પુરોગામી

રચનાઓ

• કૃતિઓ – મૃદુલા, ઉષાકાન્ત, મોહિની, કૉલેજિયન, જ્યોત્સના, અજામિલ
• અન્ય – ટોલ્સટૉયનું જીવનચરિત્ર, ઇન્ગલૅન્ડનો ઇતિહાસ

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  :  ગ્રંથ ૪

જયસુખલાલ મહેતા, Jaysukhlal Mehta

નામ

જયસુખલાલ કૃષ્ણલાલ મહેતા

જન્મ

ઇ.સ. ૧૮૮૪

પ્રદાન

• રમતિયાળ, સરળ અને સંસ્કારી શૈલીમાં ચિંતનની ફરફરવાળી કેટલીક રસાળ રચનાઓ
• ‘શયદા’ સાથે ‘બે ઘડી મોજ’ સાપ્તાહિક કાઢેલું.

રચનાઓ

• કૃતિઓ – પૂજારીને પગલે, જગતની ધર્મશાળામાં, જગતના અરણ્યમાં
• સંગ્રહ – રસનાં ચટકાં, હાસ્યકુંજ (ઇબ્રાહિમ દાદાભાઇ પટેલ સાથે)

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૪

જદુરાય ખંધેડિયા, Jaduray Khandhedia

નામ

જદુરાય દુર્લભજી ખંડેડિયા

જન્મ

ઇ.સ. ૧૮૯૯

વ્યવસાય

વ્યાપારી

પ્રદાન

• વ્યાયામ, સંગીત, કાયદો, નાણાશાસ્ત્ર વગેરે સાથે સંકળાયેલા
• ‘ગુણસુંદરી’ માસિકના સહતંત્રી
• બંડખોર અને જીવનની વિચિત્રતાનું આલેખન કરતાં હાસ્યલેખ

રચનાઓ

• હાસ્યલેખસંગ્રહ – બુદ્ધિનું બજાર, દેવોને ખુલ્લો પત્ર, ૯ નવી વાતો, દોઢ ડાહપણનો સાગર, વિનોદશાસ્ત્ર
• હાસ્યનાટક – ફૅન્સી-ફારસો
• હાસ્યરસનાકાવ્યો – હ્રદયની રસધાર

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ખંડ ૪

હરિપ્રસાદ ભટ્ટ ‘મસ્તફકીર’, Hariprasad Bhatt

નામ

હરિપ્રસાદ ગૌરીશંકર ભટ્ટ

ઉપનામ

મસ્તફકીર

જન્મ

ઇ.સ. ૧૮૯૭ ; રાજકોટ

અવસાન

૧૦ નવેમ્બર ૧૯૫૫

અભ્યાસ

• અમદાવાદ, ભાવનગર અને મુંબઇમાં પ્રાથમિક અને માધ્યમિક સુધી
• મેટ્રીક સુધી

વ્યવસાય

• ‘અખબારે સૌદાગર, ‘પ્રજામિત્ર પારસી’ અને હિન્દુસ્તાન લીમીટેડના વર્તમાનપત્રોમાં તંત્રી વિભાગમાં

પ્રદાન

• સાહિત્ય અને કલાના ઉપાસક
• સામાન્ય અને રોજબરોજના જીવનમાં રહેલાં હાસ્યરસપાર અંશોને વિનોદી રીતે થોડી અતિશયોક્તિ સાથે નિરૂપણ
• મૌલિક કટાક્ષો

રચનાઓ

• પુસ્તકો – મસ્તફકીરની મસ્તી, મસ્તફકીરનો હાસ્યભંડાર, હાસ્યવિલાસ, મુક્તહાસ્ય

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૪
• ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદની સાઇટ

વધુ વાંચો

• અક્ષરનાદ પર મસ્તફકીરનો હાસ્યલેખ – દાઢી રાખો

છોટાલાલ જાગીરદાર,Chhotalal Jagirdar

નામ

છોટાલાલ જાગીરદાર

જન્મ

ઇ.સ. ૧૮૮૬

અવસાન

ઇ.સ. ૧૯૩૪

વ્યવસાય

વ્યાપારી

પ્રદાન

• હાસ્યરસના કુશળ લેખક
• ‘વીસમી સદી; સામાયિકમાં અનેક વિનોદાત્મક લેખો

રચનાઓ

• લેખો – ઊંધિયું, ફઇબાકાકી, સબરસિયું

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૪

વધુ વાંચો

• વીસમી સદીની વેબસાઇટ પર તેમના લેખો 

અતિસુખશંકર ત્રિવેદી

નામ

અતિસુખશંકર કમળાશંકર ત્રિવેદી

જન્મ

ઇ.સ. ૧૮૮૫

અવસાન

ઇ.સ. ૧૯૬૩

વ્યવસાય

• તત્ત્વજ્ઞાનના પ્રાધ્યાપક

જીવનઝરમર

• પિતા ગુજરાતના અગ્રણ્ય કેળવ્ણીકાર, વ્યાકરણશાસ્ત્રી અને પંડિત
• નિબંધલેખનમાં સર્જકતા, ઊર્મિ અને વિનોદ તત્ત્વનો પ્રવેશ કરનાર
• માનવીની લાગણી અને વ્યવહાર બન્નેને સ્પર્શે એવાં વિષયોનું  ગંભીર અને હળવી રીતે નિરૂપણ
• બુદ્ધિપ્રકાશ અને વસંત સામાયિકોમાં વિવિધ લેખો

રચના

• અનુવાદ – યુરોપના સુધારાનો ઇતિહાસ (લે, ગીઝો), નીતિશાસ્ત્ર (લે. રૅશડોલ)
• સંપાદન – ત્રિવેદી વાચનમાળા, પાઠ્ય બૃહદ વ્યાકરણ
• વિવેચન – કાવ્યસાહિત્યમીમાંસા

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૪

પ્રાણજીવન પાઠક

નામ

પ્રાણજીવન વિશ્વનાથ પાઠક

જન્મ

૨૨ ઑગસ્ટ ૧૮૯૮ ; ખંભાળીયા

અવસાન

ઇ.સ. ૧૯૭૫

અભ્યાસ

• મેટ્રીક
• બી.એ.; ફગ્યુસન કૉલેજ – પુણે

રચના

• નાટક – અનંતા, હિમકાનત, અનુપમ અને ગૌરી, રુદ્ર અને રંજના, દીપક, વિમળ અને જ્યોતિ
• અનુવાદ – ઢીંગલી (ઇબ્સનના નાટક ડૉલ્સ હાઉસ), પ્લેટોનું આદર્શ નગર

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ ઃ ગ્રંથ ૪

પ્રીતમલાલ કવિ, Pritamlal Kavi

નામ

પ્રીતમલાલ લક્ષ્મિશંકર જોશી

જન્મ

૨૧ મે ૧૯૩૧ ; ભૂજ-કચ્છ

વ્યવસાય

• શિક્ષક, સમાજશિક્ષણ અધિકારી, જિલ્લા માહિતી અધિકારી

રચનાઓ

• નવલકથા – કંથકોટેશ્વર, પડ પાસા પોબારા (ભાગ ૧ અને ૨), સોનલરાણી (ભાગ ૧ અને ૨), પારેવાં મોતી ચૂગે, સિંદૂરના સૂરજ, પાષાણશય્યા, હિરણ્યરેણુ, પ્રવરસેતુ, અડાબીડ અંધારાં, મૃગજળ, નાજુક સવારી.
• કાવ્યસંગ્રહ – નિશિગંધા
• ગીતસંગ્રહ – વૈજયંતિ
• વાર્તાસંગ્રહ – મારી શ્રેષ્ઠ વાર્તાઓ

સંદર્ભ

• ગુજરાતી સાહિત્યનો ઇતિહાસ  ઃ  ગ્રંથ ૬

પ્રાણલાલ વ્યાસ,Pranlal Vyas

રૂડીને રંગીલી, વ્હાલા, તારી  વાંસળી  રે  લોલ
વાંસલડી મારે મંદિરિયે સંભળાય જો,

સાંભળો  ઃ ૧ ઃ

નામ

પ્રાણલાલ વ્યાસ

જન્મ

ઇ.સ. ૧૯૪૦

અવસાન

૧ ઑગસ્ટ ૨૦૧૧ ; જૂનાગઢ

પ્રદાન

• પ્રખ્યાત લોકગાયક, ભજનીક
• ૩૭ જેટલી ફિલ્મોમાં કંઠ આપ્યો, તેમાંથી ૨૬ જેટલી ફિલ્મોનો એવોર્ડ મળ્યા છે.

સન્માન

• ગુજરાત ગૌરવ પુરસ્કાર, કવિ કાગ એવોર્ડ

ફિલ્મો

• શેઠ સગળશા, ગંગાસતી, ગોરા કુંભાર વગેરે

વધુ વાંચો

• સંદેશ