ગુજરાતીમાં ફારસી શબ્દો

સાભાર – શ્રી, હર્ષદ કામદાર, Frankly speaking

---

ગુજરાતી ભાષા કઈ રીતે સમૃદ્ધ થઈ ?

“સાલેમન ગાનેમન, જુલાબ, ગુલાબ અને આસમાની સુલતાની”

      તમે રોજ સવારે જે છાપું વાંચો છો એને અખબાર પણ કહેવાય છે. આ ‘અખબાર’ શબ્દ કેવી રીતે આવ્યો? એ ફારસી  શબ્દ ‘ખબર’ પરથી આવ્યો. ઈરાનની રાષ્ટ્રભાષા ફારસી છે અને ત્યાં અખબાર માટે ‘ખબર-નામ’ શબ્દ વપરાય છે.

     આપણે થોડા સમયથી ‘અનામત’ શબ્દ પણ ખૂબ વાંચીએ, સાંભળીએ છીએ. ખેર, ‘અનામત’ શબ્દ ફારસીના ‘અમાનત’ પરથી આવ્યો છે – જેનો અર્થ વિશ્વાસુપણું , થાપણ, સંભાળ માટે સોંપેલી વસ્તુ – એવો થાય છે.

---

કેમ? ભાષા/  શબ્દ પ્રેમીઓને  મઝા આવી જાય એવી વાત છે ને? આખો લેખ આ રહ્યો…..

આ મુખડા પર ક્લિક કરી એ બ્લોગ પર મૂળ લેખ વાંચો.

અને એનો ય મૂળ સ્રોત આ રહ્યો …….

[ અલબત્ત, લાયબ્રેરીમાંથી મેળવવો પડશે, અને બહુ ગમી ગયો હોય તો એ પુસ્તક ખરીદી લેજો ! ]

 

 

 

 

Advertisements

બંસીધર શુકલ -Bansidhar Shukla

પ્રેરક અવતરણ

“આપણે પ્રકૃતિના અંશ છીએ, એટલે સ્વાભાવિકતાથી વિવેકપુરઃસર જીવન જીવવાથી સુખ અને શાંતિનો અનુભવ થાય છે.”

તેમના વિશે…

• ‘સર્વવિષય વખારી’
• ‘સરકારી, અર્ધ સરકારી, સ્વૈચ્છિક સંસ્થાઓ અને વ્યક્તિઓ દ્વારા જાકારો છતાં જ્ઞાન સંવર્ધન અને વ્યાપની પ્રવૃત્તિ એકલે હાથે ચાલુ રાખનાર કર્મઠ, સદા યુવાન, સાચા સારસ્વત.’

– રાધેશ્યામ શર્મા

તેમણે જવાબ આપેલા કેટલાક અદ્‍ભૂત પ્રશ્નો – ( નોન ગુગલી !)  

• શેતરંજની રમતની શોધ કોણે કરેલી?
• અકબરના દરબારના ‘ નવ રત્નો’ કયા?
• માફિયાઓની કાર્યપ્રણાલિ કેવી હોય છે?
• દસ અબજ પછીની સંખ્યાનાં નામો?
• જગતનું સૌથી મોટું પક્ષી કયું?

——————————————————

સમ્પર્ક

• ૬, જીવન સૌરભ, નારાયણનગર રોડ, પાલડી, અમદાવાદ.
• ટેલિ.નં.

• ઘર – (૦૭૯)- ૨૬૬૩ ૯૫૫૭
• મોબાઈલ – ૯૪૨૯૧ ૨૮૫૩૫

ઉપનામ

• ચિત્રગુપ્ત, હરિહર, રાહુ, ફ્રેન્ક વ્હાઈટ

જન્મ

• ૩૦, ઓક્ટોબર – ૧૯૩૧, અમદાવાદ
• મૂળ વતન – રૂપાલ, ગાંધીનગર જિ.

કુટુમ્બ

• માતા – પ્રસન્નબેન હરગોવિંદરાય પાઠક, પિતા– છગનલાલ હરનારાયણ શુકલ
• પત્ની – સંજુલા સોમાભાઈ ત્રિવેદી( લગ્ન – ૧૯૫૬); દિકરીઓ – કાશ્મીરા, ઉલ્કા, પૂર્ણા

શિક્ષણ

• પ્રાથમિક – બાળમંદિર, ખમાસા, અમદાવાદ; મ્યુનિ. શાળા, ખાડિયા;
• માધ્યમિક – પ્રોપ્રાયટરી હાઈસ્કૂલ , કાંકરિયા, અમદાવાદ
• બી.કોમ. ( એચ.એલ. કોમર્સ કોલેજ, અમદાવાદ )
• એલ.એલ.બી. (એલ.એ. શાહ લો કોલેજ, અમદાવાદ)

વ્યવસાય

• અમદાવાદમાં કોમર્શિયલ આર્ટિસ્ટ તરીકે શરૂઆત,
• ૧૯૬૧-૧૯૯૪ – એલ.આઈ.સી.માં
• ૧૯૯૪-૨૦૦૯ – ગુજરાતી વિશ્વકોશમાં નિષ્ણાત તરીકે સેવા

તેમના વિશે વિશેષ

• શાળાકાળમાં ગુજરાતી હતલિખિત માસિક ‘તરૂણ’ નું સંચાલન.
• ૧૯૪૭  – ગુજરાતી માસિક ‘ બાલમિત્ર’ – આનંદમાં પહેલી પ્રકાશિત  વાર્તા ‘કુસંપનું પરિણામ’
• પહેલું પ્રકાશિત પુસ્તક ‘ વાહન વ્યવહાર’
• શરૂઆતમાં મ્યુનિ. દીવા નીચે ફૂટપાથ પર બેસીને પણ લેખન કાર્ય કરેલું છે.
• ૧૯૫૫ થી – ‘નવચેતન’ માસિકમાં ‘ જનરલ નોલેજ’ અને ‘ સવાલ જવાબ’ કટારના સંચાલક – એક જ કટારમાં સાતત્ય માટે રાષ્ટ્રિય રેકર્ડ
• ‘ધર્મ સંદેશ’ અને ‘ધર્મલોક’ માં પ્રશ્ન –ઉત્તર વિભાગનું સંચાલન.
• ગુજરાતી દૈનિકોમાં અનેક લેખો છપાયા છે.
• ૧૯૭૭થી – રેડિયો પર અનેક વાર્તાલાપ
• કટાક્ષ ચિત્રકાર ( કાર્ટૂનિસ્ટ) તરીકે પણ જનસત્તામાં
• અનેક સંસ્થાઓમાં વિવિધ વિષયો પર વ્યાખ્યાનો આપેલાં છે; અને સામાન્ય જ્ઞાન વિષયક અનેક સેમિનારોમાં વક્તા તરીકે ભાગ લીધેલો છે.
• સર્જનમાં પ્રેરણામૂર્તિ – વોલ્ટ ડિઝની
• અંગત પુસ્તકાલયમાં ૨૦૦૦ થી વધારે પુસ્તકો
• જાતે પાઠપૂજા કરતા નથી, અને બાધા આખડીમાં માનતા નથી. પણ શ્રદ્ધાળુઓ તરફ વિરોધ નહીં.
• બે પુત્રીઓનાં લગ્ન અત્યંત સાદગીથી કર્યાં.

હોબીઓ

• ગાયન,હાર્મોનિયમ વાદન, ચિત્રકામ, ટપાલ ટિકીટ સંગ્રહ, સિક્કા સંગ્રહ વિ.

રચનાઓ

• સામાન્ય જ્ઞાન, વ્યક્તિ પરિચય વિ. વિષયોને લગતાં ૫૧ પુસ્તકો
• માહિતી – જ્ઞાન સંહિતા, પ્રસન્નિકા જ્ઞાનકોશ ભાગ  ૧ – ૧૦ , પૌરાણિક ચરિત્ર કોશ, વાહન વ્યવહાર,ધ્વજ પરેડ, માનવ અજાયબીઓ, મગજ માપો, પરમાણુ, ટેલિફોન, ટેલિવિઝન અને આવી ઘણી બધી પરિચય પુસ્તિકાઓ
• ભજન / ભક્તિ સંગ્રહ – મંજુલ સ્મરણાંજલિ,
• નવલકથા – સમર્પિતા
• વાર્તા – મંદિરનાં બારણાં ઉઘાડો

સન્માન

• ૧૯૫૫ – ઝગમગ ચન્દ્રક
• ૧૯૭૦ – નવચેતન ચન્દ્રક
• ૧૯૭૮– અમદાવાદ ઔદિચ્ય સહસ્ત્ર જ્ઞાતિ દ્વારા વિશેષ સન્માન
• ૧૯૮૦– સંસ્કાર પરિવાર, વડોદરા એવોર્ડ
• ૧૯૮૮ – ગુજરાત રાજ્યનો પુરસ્કાર – જ્ઞાન સંહિતા માટે
• ૧૯૯૮ – ગુજરાતી વિશ્વકોશ દ્વારા સન્માન
• ૨૦૦૬ – વિનુભાઈ રાવળ સમાજ સેવા પુરસ્કાર
• ૨૦૦૬ – બાળસાહિત્ય એકેડેમી ચન્દ્રક

સાભાર

• શ્રી. ભરત જાની
• સાક્ષરનો સાક્ષાત્કાર, ભાગ -૬ , રાધેશ્યામ શર્મા

અંબાલાલ સાકરલાલ દેસાઈ, Ambalal Desai

,   “સાહિત્યને પ્રધાનત: ‘લોકસમસ્તની વાણી’ માનનાર અને કહેનાર, કર્તૃત્વમાં અને  જીવનમાં પણ જેઓનું પોત અને રંગ સાચ્ચા અને જોમભર્યા હતા તે અંબાલાલભાઈ  લેખક કરતાંય વિશેષ તો શિક્ષક, વિચારક અને પ્રભાવશાળી વ્યક્તિ તરીકે સ્મરણીય  રહેશે.”

(ચં.ન.પંડ્યા તથા વિ.ક.વૈદ્ય.)

 તેમના ગુજરાતી – અંગ્રેજી શબ્દકોશ વિશે –  
  ” એમના ઉત્કટ માતૃભાષાપ્રેમનો અહીં છેલ્લો પણ નોંધવો જ જોઈએ તે અસામાન્ય નમૂનો  એટલે 1877માં તેમણે રૅવ.મૉંટગૉમરીના સહકારી તરીકે સંયોજેલો અંગ્રેજી-ગુજરાતી શબ્દકોશ;  તે એ વિષય પરના પહેલા સમર્થ પ્રયાસોમાંનો એક તથા પછીના સર્વનો ધીંગો આધારસ્થંભ   બન્યો છે.”

_________________________________________________________________

હીરાચંદ કાનજી કવિ , Heerachand Kanji Kavi

રચનાઓ

• 1859 –  મિથ્યાભિમાન-ખંડન , કવિ નર્મદની અને અન્ય કવિઓની તીવ્ર ટીકાઓ સહિતનું કાવ્ય
• 1863- 65 –  ગાયનશતક ભાગ 1,2,3 –   અનેક વિષયો પરનાં કાવ્યો
• 1863 – કુમારબોધ –  બાળકોને શિખામણ આપતી રચના,  કુમારિકાબોધ કન્યાઓને શીખ આપતી રચનાઓ
• 1864 – નામાર્થબોધ
• કોશાવલી  – નવા કવિઓને પ્રાસાનુપ્રાસ મેળવવામાં ઉપયોગી થવા માટેનો શબ્દકોશ
• પિંગળાદર્શ –  વ્રજભાષામાં ગુજરાતી ટીહા સહિત અને ઉદાહરણો સાથેનું પુસ્તક.આમાં કવિ અને કવિતાના ગુણ-અવગુણ તથા લક્ષણોને પદોમાં ઢાળીને રજૂ કર્યાં છે.

લાક્ષણિકતાઓ

• નર્મદ-દલપતની અસરોમાં આવ્યા વિના, તેમની પણ ટીકાઓ રજૂ કરનારા મહત્વના કવિ
• કવિતાનું વિવેચન કરીને કક્ષાનાં ધોરણો આપનાર કવિ
• કોશ અને પિંગળને લગતાં કાર્યો પણ તેમણે હાથ ધર્યાં છે
• કવિતાની ઉત્તમ,મધ્યમ અને કનિષ્ઠ એમ વ્યાખ્યાઓ પણ તેમણે બતાવી આપી છે.