જયંત ખત્રી, Jayant Khatri

“એમની વાર્તાઓ ઘટનાપ્રધાન ખરી પણ પાત્રોના ભીતરી વ્યાપારો ઉપર જ વિશેષ કેન્દ્રિત રહે છે. માનવમનની ગૂઢ સંકુલતાઓનું આલેખન કલાને પોષનારી સંદિગ્ધતા પણ જન્માવે છે.”
______________________________

જન્મ

૨૪- સપ્ટેમ્બર, ૧૯૦૯ ; મુંદ્રા

કુટુમ્બ

• પિતા –   હીરજી હંસરાજ ખત્રી – કચ્છ રાજ્યના સરકારી ડૉક્ટર
• માતા –  જયાબહેન
• પત્ની  – ૧૯૨૯ – મોરજર ગામનાં બચુબહેન;  ૧૯૩૫- પ્રથમ પત્નીના અવસાન બાદ નાની સાળી સાથે 
• પુત્ર   –  કીર્તિ – પત્રકાર, લેખક

શિક્ષણ

• પ્રાથમિક – મોસાળ ભૂજમાં
• માધ્યમિક – મુંબઇની ન્યૂ ભરડા હાઇસ્કૂલ
• ૧૯૨૮ – મેટ્રિક
• ૧૯૩૫ – મુંબઇની નેશનલ મેડિકલ કૉલેજમાંથી એલ.સી.  પી.એસ.

વ્યવસાય

મુંબઇ તથા માંડવી –  કચ્છમાં દાક્તરી

જીવન ઝરમર

• નાવિક મંડળ; ‘કચ્છ-માંડવી’ તથા માંડવી નગરપાલિકાના પ્રમુખપદે
• મુંબઇ-કચ્છમાં શ્રમજીવીઓ વચ્ચેના વસવાટે જીવનની વિષમતાઓનો તથા બકુલેશ વગેરે મિત્રોના સહવાસે સામ્યવાદી વિચારસરણીનો ભાવ ઘુંટાયો

રચનાઓ   –   નવલિકાઓ, નવલકથા(અપૂર્ણ), એકાંકી, લેખો, વ્યાખ્યાનો

• વાર્તા – વરસાદની વાદળી(પ્રથમ્) , ડેડ ઍન્ડ( અંતિમ)
• વાર્તાસંગ્રહ – ફોરાં, વહેતાં ઝરણાં,  ખરા બપોર
• નવલકથા – ચમાર ચાલ ;  પ્રજાતંત્ર’માં ધારાવાહિક રૂપે(અધૂરી)
• એકાંકી – મંગલ પાંડે
• એકોક્તિ – હત્યા

લાક્ષણિકતાઓ

• વાર્તાઓમાં જીવનની કઠોર વાસ્તવિકતાઓનું નિરૂપણ
• બૌધિકતા-ચિંતન  જે ક્યારેક વાર્તાના સ્વરૂપને શિથિલ કરે છે
• દલિતો-પીડિતોનાં જીવન પ્રત્યેની તીવ્ર સભાનતા
• જાતીય બાબતોનું કૌતુકપ્રિય, સંયમપૂર્ણ, વાસ્તવિક અને
  કલાત્મક નિરૂપણ
• પ્રતિકાત્મક-રૂપકાત્મક નિરૂપણ
• વર્ણનાત્મકતા અવારનવાર વાર્તાનો લક્ષ્યવેધ ચૂકવી દેનાર બને છે
• વાર્તાને ક્રિટિકલ પોઇંટથી પલટો ખવડાવવાની વિશિષ્ટ શૈલી
• વિવિધ સ્વરૂપે આત્મકથાનકતા
• ધૂમકેતુ-દ્વિરેફ જેવા ધૂરંધર વાર્તાકારોથી જુદા જ પ્રકારની વાર્તાઓ લઇ આવનાર પ્રથમ સંગ્રહ ‘ફેરા’ને વિશેષ આવકાર
  મળ્યો નહીં પણ ‘લોહીનું ટીપું’થી તેમની સર્જકતા સ્વીકારાઇ. પ્રયોગશીલતા અને દૃષ્ટિકોણની આધુનિકતાએ જ કદાચ તેમનો સ્વીકાર મોડો કરાવ્યો હશે !